موضوعات علمی ، فنی مهندسی و بازرسی و دانلود کتاب و جزوه

اخلاق مهندسی و وجدان حرفه ای در ساخت و ساز

با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و ضرورت توسعه مناطق شهری ، چگونگی مقابله با بحران های طبیعی از نگرانی های اساسی و مهم جوامع در سازماندهی محیط های مسکونی است . خاصه در کشوری نظیر کشور ما که به واسطه وضعیت خاص جغرافیایی اش در معرض تنش های زمین قرار دارد . از این رو برای دستیابی به ایمنی و حفاظت در برابر حوادث طبیعی باید در برنامه ریزی کالبدی ، برنامه ریزی طراحی شهری و اجرای ساختمانها ، تامین ایمنی لازم ، صدر ملاحظات و اهداف برنامه ها قرار گیرد.

پدیده زمین لرزه یک واقعه طبیعی است که از نظر متخصصان به هیچ عنوان به خودی خود ، خطر ساز نمی باشد ، بلکه این دست سازه های بشری هستند که به هنگام وقوع زلزله به دلیل سست بودن عدم انطباق آنها با دستورالعمل های ساخت و ساز ، باعث ایجاد خسارت مالی و جانی می گردند.

زلزله با آسیب رساندن وسیع به زیر ساخت های شهری ، جامعه را با مشکلات عمده ای مواجه می نماید که به دلیل تفاوت های ساختاری جوامع مختلف ، برخی از این مشکلات تعاریف متفاوتی در کشورها و حتی شهرهای گوناگون دارند.

کشور ایران از این امر مستثنی نیست چرا که می دانیم جامعه ایرانی ، خصوصیات ایرانی داشته و یا بحران های ایران نیز روبرو است هیچ کارشناس خارجی قادر به درک شرایط و روحیات ایران پس از زلزله نیست .

هرگاه بپذیریم که توجیه پذیری سیاستگذاری های عمومی در هر جامعه ، از جمله برنامه ریزی ، مدیریت و نظارت بر توسعه شهرها ، بر دو محور اخلاقی منافع عمومی و حقوق افراد استوار است ، به سهولت در می یابیم که پیش شرط هر گونه مداخله دولت در امور اجتماع ، تبیین ، تدوین و تثبیت ، ابعاد متفاوت منافع و حقوق شهروندان در آن جامعه است و ماهیت و کیفیت شکل گیری و نحوه استقرار دو محور ذکر شده در بطن سیاستگذاری ها در هر جامعه بستگی زیادی به نحوه سنجش ، گزینش ، تفکیک و ترکیب دو گونه هسته ارزشی تشکیل دهنده اقدامات مثبت افراد اجتماع و دولت ، که خود در دو سطح فردی و عمومی تجلی می یابند ، می باشد اگر چه سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها در امر نظارت بر توسعه شهرها هنوز هم بر محور اخلاقی و دستیابی به بیشترین منافع عمومی استوار است ولی ضرورت دارد که ابعاد گوناگونان حقوق فردی و عمومی مدون به عنوان شاخص های محدود کنند تصمیمات و اقدامات در مکانیزم برنامه ریزی و نظارت بر توسعه تعبیه گردند چنین رویکردی طبعا تاکیدی بیش از پیش بر لزوم تطابق اقدامات بر ابعاد اخلاق شهرسازی و ساختمان سازی اعمال می نماید.

این در حالی است که در کشور ما ، نه تنها جوانب گوناگون مفاهیم و معیارهای حقوق فردی و عمومی ، نیاز عمومی و ابعاد اخلاق ساختمان سازی و شهرسازی ، که حتی چارچوب منافع عمومی نیز هیچگاه به درستی به عنوان محور ا صلی تصمیمات و اقدامات ، در زمینه هدایت توسعه شهرها مورد تبیین ، تدقیق و تدوین قرار نگرفته است . در واقع ، یکی از مهمترین عوامل مشکلات و معضلات شهری حاضر را می توان در بحران محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی ، خدماتی ، عملکردی ، حقوقی و اخلاقی ناشی از یک دهه فروش با برنامه تراکم مازاد در تهران دانست .

واگذاری کامل تعریف عرصه عمومی و ساختار کالبدی – جمعیتی – فعالیتی شهر در فرایند توسعه برعهده ابعاد کنترل نشده ، اتفاقی ، انتزاعی ، سازمان نیافته و ناپایدار منافع خصوصی است.

مهندسان و متخصصان باید بکوشند که برای پاسخگویی به نیاز و آرزوی جامعه و همجنین در راه بناکردن شهرهایی که مظهر تمدن آینده می باشند . همه سخن ها را بشنوند و از میان آنها پیمام هماهنگ سازند.

هیچ عملی جدای از عمل و مقدم بر آن وجود ندارد. نظر و عمل با هم ساخته می شوند . مسئولیت حرفه ای مهندسان این است که با کار زیاد و پیروی از شیوه واخلاق حرفه ای استادان چیره دست ، مهارت های عملی را در خود تقویت کنند ، به پیام تاریخ گوش بسپارند و با اصناف دیگر جامعه ، در بهره بردای از نیروهای طبیعت توان خود را هماهنگ سازند .

مهندسی جدید هر جا که هست با نمونه هایی آغاز شده و در مسیر تکامل خود ، در هر دوره نمونه هایی به جا گذاشته است .

تجارب تازه و نوآوری ها به توسعه و تکامل حرفه ، مدد می رساند . پا به شناساندن مزایای نمونه و روشهای تازه ، نامها ، تعاریف آیین های جدید وضع می گردد.

در این مرحله است که مراجع دولتی با ایجاد تضمین های قانونی به نامها و تعاریف آیین های تازه ، رسمیت و اعتبار می بخشند.

نتایج توسعه و تکامل مهندسی - که با کار در محیط رقابت ، ابداع و نوآوری ، واکنش مردم ، به گزینی و وضع تعاریف و آیین های تازه پدید می آید – به مدد تربیت حرفه ای به پیکر صنف تزریق می شود و رشد جسمانی یعنی تامین نیروی کار جدید و رشد فرهنگی یعنی تامین نیروی سازنده و تمدن آفرین را تدارک می دهد و حرفه دور تازه ای را درحیات بالنده اش از سر می گیرد.

احتیاط و محافظه کاری دولت تا حدی طبیعی است ، اما جوامع مشاوران و پیمانکاران چه محذوراتی دارند که عملکرد مجموعه های زیر پوشش خود را ارزیابی نمی کنند تا عناصر مستعد و قابل ، به کمال لایق خود برسند و عناصر ناقابل ، جا را برای دیگران خالی کنند ؟

سازمانهای نظام مهندسی ساختمان به مقتضای وظایف حرفه ای خود برای بازکردن فضای رقابت ، آمادگی باید بیشتری داشته باشند.

زندگی مهندسانی را که با برخورداری از تقوی یا مراعات اخلاق حرفه ای در طول فعالیت های صنفی خود توانسته اند به جامعه خدمت کنند ، جهت اشاعه فرهنگ اخلاق مهندسی باید به جامعه شناساند . ایمان و اعتقاد فردی مهندسان باید مهمتر از ترس آنان از تنبیه قانونی باشد.

فعالیت های انجمن های صنفی شرکتهای ساختمانی و مهندسان مشاور ، همه حاکی از رشد غیرمنتظره اخلاق، گفتگو و سلوک حرفه ای است . آنچه هنوز جای آن خالی است ، سازماندهی برای ثبت و ضبط تجارب از روش ها ، واکنش ها ، ارزیابی ها و سنجش هاست که منبع تمام نشدنی برای تهیه و تکمیل و روزآمد کردن دایره المعارف حرفه مهندسی و آیین های کاری می باشند .

امکانات تربیت حرفه ای بسیار وسیع است . اما به دلایلی ، هنوز درک درست و در نتیجه همت کافی برای بسیج این امکانات به وجود نیامده است . سازمانهای نظام مهندسی ساختمان ، می توانند تمامی مهندسان منفرد و گروههای صنفی را زیر پوشش بگیرند و از راه فعال کردن نظام نظارت بر کیفیت و تعریف احراز صلاحیت های مورد نیاز هر کار ، آموزش های تجربی را در تمام سطوح ، اجتناب ناپذیر سازند.

در این صورت طولی نخواهد کشید که نقش آموزش به کارکرد تمامی عناصر انسانی و مادی ساخت و ساز افزوده می شود . باید مکانیزم هایی را یافت تا تواتمندی های مهندسان بیشتر شکوفا شود و در آنان انگیزه هایی را به وجود آورد .

همیشه این سوال مطرح است که چرا در کارهای خود از الگوهای عقلانی استفاده نمی کنیم و به کار کارشناسی اعتقادی آنچنان نمی کنیم و به کار کارشناسی اعتقادی آنچنان که باید نداریم . یکی از راه های اشاعه تفکر و خرد ، گفتگوکردن است اما در میان صنف ، زبان مشترک وجود ندارد.

فضای جامعه به گونه ای که کارفرما ، مشاور و پیمانکار به آسانی با هم گفتگو نمی کنند.

کارفرما خود را از مشاور برتر می داند و مشاور از پیمانکار و .... مهمترین کار ، انتخاب روشی است که به کمک آن اعتقاد و اعتماد به کار کارشناسی به وجود آید . راه حلی پیدا کنیم که این تفکر در میان اهل حرفه جا بیفتد و ساختار دولت هم به آن بها دهد.

سازمان های غیردولتی در نظم نوین جهانی علاوه بر اینکه به عنوان نمودی از دموکراسی در جوامع مطر می شوند به عنوان نهادهای موازی دولت ، بخشی از بار اجرایی آن را بر عهده می گیرند.

با توجه به نظام ساخت و ساز کشور ، سازمانهای غیردولتی می توانند در کنار دولت در جهت کاهش خسارت های ناشی از زلزله ، نقش داشته باشند. سازمانهای نظام مهندسی ساختمان باید به طور جدی وارد عرصه شده و توانایی کنترل برخی از اعضای خود را داشته باشند و از فاجعه امضاء فروشی جلوگیری به عمل آورند ، چرا که ساخت و ساز مسکن به طور مستقیم با جان هزاران نفر شهروند در ارتباط است .

در عدم تبیین و تدوین پشتوانه اخلاقی و حقوقی لازم ، مبنای قانونی هر گونه سیاست و برنامه طرح و نظارت سست گردیده و در نهایت از هرگونه کارایی نیز تهی می گردد.

در ارتباط با نتایج و عوارض عدم تعریف اخلاق مهندسی در شهرسازی و ساختمان سازی و وظایف نهادها و شفاف نبودن قوانین به موارد زیر می توان اشاره نمود :

- رواج گسترده تخلفات ساختمانی و شهرسازی

- رواج تصمیمات موردی ، مقطعی ، موازی ، ناپایدار ، ناهماهنگی و متناقض و در مواردی تغییر جهت های شدید ، به دلیل مشخص نبودن ابعاد حقوقی هدایت کننده لازم و ...

- عدم کارایی اقدامات

- کمبود پشتوانه حقوقی – اخلاقی کافی برای اقدامات مسئولین

- عدم توجه به اخلاق مهندسی

- عدم تشویق و تسهیل مشارکتهای عمومی موثر در تصمیم گیری های مربوط به هدایت و نظارت

- عدم انسجام و هماهنگی بین نظام برنامه ریزی و نظام نظارت و ...

وقتی در جامعه اخلاق ، پیشرفت به وجود آید دوام و بقای راه حل ها بیشتر شده و طرف آن ، جامعه حرفه ای مهندسی می شود . بنابر این در این میان ، جدا از انتظاراتی که از دولت می رود ، از اهل حرفه نیز انتظار می رود که مشکلات موجود را هموار کنند هرچه نظارت دقیق تر باشد ، احتمال خطا کمتر خواهد بود. گفتگوهای علمی و عملی در میان مهندسان اندک است بنابر این بحث در مجامع حرفه ای را می توان به مطالبی مدون و مستند تبدیل کرد.

ایجاد چنین تحرک و فرهنگ سازی به حل مشکلات ساخت و ساز و اجرای مقررات ملی ساختمان کمک می کند تا شهروندان مورد حمایت قرار گیرند این حق هر شهروند است ، خانه ای که خریداری می نماید از کیفیت دوام و برخوردار باشد.